Adwokat Nysa – Życie w konkubinacie – razem ale osobno
Wielu moich klientów pozostaje w związku konkubenckim i boryka się z szeregiem problemów. Postanowiłam w skrócie nakreślić ich sytuację prawną , która mimo wielu zalet takiego związku – jest nie do pozazdroszczenia zwłaszcza w przypadku rozpadu związku lub śmierci partnera. Instytucja konkubinatu nie może regulować wszystkich aspektów życia w związku z drugim człowiekiem. Wynika to z jego istoty, jest to bowiem związek nieformalny. Umożliwia on jednak większą swobodę i niezależność partnerów. Z drugiej zaś strony odbiera szereg uprawnień, które przysługują w związku małżeńskim. Ma on więc swoje plusy i minusy a każdy ma prawo wybrać to, co bardziej mu odpowiada. I to jest dobre. Mimo to warto znać wszystkie prawne wady i zalety, aby tak ważne życiowe decyzje podejmować w pełni świadomie. „Konkubinat jest prawnie nieuregulowaną trwałą wspólnotą życiową mężczyzny i kobiety.” Definicja ta pochodzi z orzecznictwa Sądu Najwyższego (SN II CKN 485/97). Oznacza to, że podstawową cechą odróżniającą związek konkubencki od małżeńskiego jest brak jego sformalizowania.
Co z tego wynika?
1/Przede wszystkim brak uprawnienia do dziedziczenia ustawowego. W przypadku śmierci jednej ze stron konkubinatu, druga nie ma prawa na podstawie przepisów kodeksu cywilnego (który reguluje instytucję spadków), do dziedziczenia jego majątku. Wyjątkiem jest tu, oczywiście sytuacja w której został sporządzony testament (w sposób odpowiadający jednej z form testowania).
2/We wspomnianym wyroku, sąd wskazał że cechą charakterystyczną takiego związku jest wspólne zamieszkiwanie oraz „życie jak w małżeństwie”. Jak zatem odnosi się ustawodawca do rodzicielstwa osób pozostających w związku nieformalnym? Nie ma tu wielu różnic. Wynika to z faktu, że władza rodzicielska oraz inne uprawnienia i obowiązki względem dziecka nie wynikają z zawarcia związku, a z faktu zostania rodzicem. Brak tu jest jednak domniemania ojcostwa. W przypadku związku małżeńskiego za ojca dziecka z mocy prawa uznaje się męża matki. W konkubinacie musi dojść do uznania ojcostwa.
3/Pozostając przy zagadnieniach z zakresu prawa rodzinnego. Osoby będące w związku konkubenckim nie mają prawa do roszczeń alimentacyjnych względem swojego partnera. W przeciwieństwie do osób żyjących w małżeństwie.
4/Istotną kwestią jest również wspólnota majątkowa, która w przypadku konkubinatu nie istnieje. Zgodny jest również pogląd o niemożliwości analogicznego stosowania przepisów o małżeńskiej wspólnocie majątkowej. Nie oznacza to jednak, że jest to sytuacja bez wyjścia. Konkubenci mogą bowiem uregulować sprawy majątkowe na podstawie przepisów kodeksu cywilnego ( współwłasność w częściach ułamkowych ) .
5/Ponieważ Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu wymieniając elementy niezbędne do powstania konkubinatu zwrócił uwagę na konieczność „wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego”, należy zwrócić uwagę na regulację prawa podatkowego. Konkubenci nie mogą składać wspólnego, rocznego zeznania podatkowego, mimo to według ordynacji podatkowej mogą odpowiadać za zaległości podatkowe solidarnie.
6/A co w przypadku choroby jednego z konkubentów? Według ustawy o prawach pacjenta oraz ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty prawo do informacji o stanie zdrowia pacjenta przysługują również osobom bliskim, a za takie według ustawy uważa się osoby pozostające we wspólnym pożyciu. Konkubent może również być obecny przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych.
7/Istotne jest również uprawnienie wynikające ze związku konkubenckiego, jakie przysługuje podczas procesu karnego. Ustawa mówi bowiem, że osoba najbliższa dla oskarżonego ma prawo odmówić składania zeznań. Prawo takie nie przysługuje jednak w postępowaniu cywilnym. Mimo to prawo cywilne również przyznaje konkubentom pewne uprawnienia. Na przykład prawo do renty z art. 446 §2 k. c. czy też możliwość zastrzeżenia prawa dożywocia na rzecz konkubenta zgodnie z art. 908 § 3 k.c.
Aby dowiedzieć się więcej zapraszam do kancelarii – na szereg problemów można znależć rozwiązanie .
Adwokat Ewa Mikulska